Relaties op het werk:

kan het wel of kan het niet?

Artikel BN De Stem, geschreven door Emiel van Dongen, die Muriel Jordan van All Human heeft geïnterviewd.

Ongeveer een op de zes stellen kent elkaar van het werk en meer dan de helft van de werkende Nederlanders zou wel eens wat met een collega hebben uitgespookt.

Het grootste deel van het wakkere leven zijn we aan het werken, vandaag de dag werken er veel meer vrouwen dan vroeger en de omgangsvormen zijn veelinformeler geworden. Soms gaat daten op het werk goed en ontstaat er een duurzame relatie. Maar waarschijnlijk veel vaker -een onderzoek van de Universiteit Gent suggereert in 70 procent van de gevallen – gaat het mis. Dat kan vervelende gevolgen hebben, zowel voor de voormalige tortelduifjes als voor het bedrijf.

Muriël Jordan, coach en mede-eigenaar van HR-dienstverlener All-Human in Breda, heeft als (interim) HR-manager voor veel bedrijven gewerkt. Binnen bedrijven waar zij verantwoordelijk was voor het personeelsmanagement kregen relaties doorgaans geen vervelende staartje, of ze nu stand hielden of niet. Jordan: „Maar loopt het stuk, dan kan het een lange nasleep hebben voor het bedrijf. Ik heb het meegemaakt dat een vrouw ging stoken, de man constant voor rotte vis uitmaakte en zelfs leuzen op de spiegels van de toiletten schreef. Eerst waarschuw je zo iemand gemoedelijk, daarna officieel. De situatie verbeterde echter niet en uiteindelijk is de vrouw bij het bedrijf vertrokken, met wederzijds  goedvinden.” Vanwege dit soort gevallen zijn werkgevers niet altijd kien op medewerkers die een wel héél collegiale verhouding met elkaar hebben. De Limburgse omroep L1 besloot drie jaar geleden zelfs om relaties tussen collega’s te verbieden. Het zou voor een negatieve werksfeer, roddels en onderlinge irritaties zorgen. Een harde consequentie bij overtreding zette de zender er niet tegenover, maar één van de twee geliefden werd geacht om te vertrekken. Een harde consequentie kón de omroep er ook niet aan verbinden, volgens arbeidsrechtadvocate Irene de Boer van AKD in Breda. „Een relatie aangaan op het werk  is niet verboden. Het valt onder de privésfeer van mensen en die is wettelijk beschermd, onder andere in de grondwet. Een werkgever blijft daar in principe buiten.” Uit enquêtes blijkt dat een werkgever in negen van de tien gevallen ook helemaal niet moeilijk doet over een relatie. En meent een bedrijf er schade door te lijden, dan zal het eerst zelf naar een oplossing moeten zoeken, zoals overplaatsing naar een andere afdeling. Het komt geregeld voor dat een bedrijf naar de rechter stapt in een poging om een van de twee te ontslaan. De Boer: „Gaat het om een relatie tussen twee qua functie gelijke collega’s, dan lijkt het recht op privacy voorop te staan. Zegt een bedrijf te lijden onder de geruchtenstroom of aan imagoschade, dan is dat doorgaans onvoldoende voor een ontslag. In de regel zal een werkgever het zelf moeten oplossen.” Alleen als een bedrijf aantoont dat het voor het bedrijfsbelang nodig is de privacy van zijn werknemers aan te tasten, oordeelt een rechter volgens De Boer dat iemand mag worden ontslagen. De Boer: „Dat was bijvoorbeeld het geval in een zaak waarin de ene partner het werk van de andere moest controleren. Een relatie tussen de twee bemoeilijkt het werk omdat er sneller een oogje  toegeknepen wordt, zei het bedrijf. De rechter ging daarin mee.” Het wordt anders wanneer het gaat om een hiërarchische verhouding. Een week vóórdat toenmalig topman Dominique Strauss-Kahn zijn escapades met een kamermeisje beging, heeft het Internationaal Monetair Fonds in een richtlijn vastgelegd dat relaties tussen managers en ondergeschikten passé zijn. ‘DSK’ was wel de reden: het was uitgekomen dat hij in 2007 een affaire had met een ondergeschikte. „Zo’n relatie kan heel schadelijk zijn voor een bedrijf”, zegt Jordan. „Directiebesluiten worden dan bij wijze van spreken in bed besproken. Gaat het bijvoorbeeld om een reorganisatie die op stapel staat, dan kan het opeens in de krant staan of op een verkeerde manier bij de ondernemingsraad terecht komen.” In een relatie tussen leidinggevende en ondergeschikte kan er spanning ontstaan tussen instructies geven en ze opvolgen en tussen controleren en gecontroleerd worden. Organisaties streven er daarom meestal naar om de situatie te veranderen. Lukt dat niet intern, dan trekt de leidinggevende in een ontslagprocedure doorgaans aan het kortste eind. De Boer: „De rechtspraak zegt dat zij een voorbeeldfunctie hebben en er meer van ze verwacht kan worden. Ontstaat er uiteindelijk een onwerkbare situatie, dan zullen zij dus ook op de blaren moeten zitten en een andere baan moeten zoeken.”

Gouden tip

De gouden tip voor organisaties is om omgangsregels vast te leggen in een algemeen reglement. Wat mag? Wat moet? Werknemers weten dan hoe te handelen. Organisaties kunnen erop terugvallen. Overigens zou je als werkgever relaties onder je personeel ook kunnen toejuichen, stelt De Boer: „Het is niet zo dat een relatie per definitie negatieve gevolgen heeft. Uit onderzoek blijkt dat mensen die een relatie met een collega hebben langer werken, gedrevener zijn en minder vaak ziek.”

‘We hoeven nu geen verstoppertje te spelen’

Al een paar keer heeft Martijn (29) wat gescharreld met een collega. Dit keer is er een relatie uit ontstaan. „Drie maanden geleden had ik ’s nachts nooddienst. Er kwam een zaak binnen voor een andere afdeling en die moest ik telefonisch aan een collega overdragen. De volgende dag ben ik bij haar langsgegaan om kennis te maken en te vragen hoe het afgelopen was met de zaak. We zijn toen gaan mailen en besloten al snel om een keer af te spreken. Bij de eerste date was het gelijk raak.” Omdat zij op een andere afdeling werkt, is de relatie geen probleem. „Was het iemand van mijn eigen afdeling, dan was het niet zomaar toegestaan. Daar zijn hier regels over. Begrijpelijk, want als het uitgaat kan het de sfeer verpesten en de verhoudingen op scherp zetten. Als zij op dezelfde afdeling werkte, had ik er overigens ook wel wat langer over nagedacht om met haar te gaan daten.” Martijn, die niet met zijn echte naam in de krant wil, wilde aanvankelijk wachten om het zijn leidinggevende te vertellen. „Ik dacht: waarom moet hij het weten? We zitten toch op een andere afdeling? Op advies van een collega heeft mijn vriendin het meteen verteld. Daarna moest ik ook wel. Eigenlijk is het wel fijn, we hoeven nu geen verstoppertje meer te pelen.” Soms lunchen ze samen of gaat hij bij haar langs met een kopje thee om even gedag te zeggen. Intimiteiten zijn uitgesloten. „Privé nemen we niet mee naar het werk.” Omgekeerd spreken ze   thuis wel redelijk veel over het werk. „Zo bespreek ik het wel als collega’s fouten maken. Ik ga er  vanuit dat zij daar vertrouwelijk mee omgaat. En als ik weet dat bepaalde informatie voor een collega echt privé is, zal ik het waarschijnlijk niet tegen haar vertellen.”